Dromen zijn bedrog is een ons allen een welbekende uitdrukking…zeker als iets prettigs wat je gedroomd hebt niet uitkomt. Anderen zeggen daarentegen: zonder dromen kom je niet verder en wordt bedoeld dat je mag dromen over iets nieuws, een droom die beschrijft hoe het anders zou kunnen in de wereld en dan denken we al vlug aan Maarten Luther King over een nieuwe toekomst voor mensen met een donkere huidskleur. Zijn droom heeft heel wat in beweging gezet.
Als we in de Bijbel over dromen lezen dan hebben deze toch nog een diepere laag. In de Bijbel staat een droom voor een privé ontmoeting met God en de engel is de privé boodschapper van God. En tussen de opmerking dromen zijn bedrog en zonder droom kom je niet verder raken we vandaag aan het brandpunt dat er meer is tussen hemel en aarde dan we met ons verstand kunnen waarnemen en bevatten.
Dat wordt ons ook in het evangelie vandaag aangezegd in de zin die de engel sprak: “Jozef, zoon van David, wees niet bevreesd Maria, uw vrouw, tot u te nemen: het kind in haar schoot is van de heilige Geest”. En ontwaakt uit de slaap deed Jozef zoals de engel van de Heer hem bevolen had en nam zijn vrouw tot zich. Jozef wordt in dit evangelie een heel bijzondere en absoluut noodzakelijke plaats toebedeelt.
En om hem goed in te kunnen schatten is het nodig om te kijken naar hoe het Joodse huwelijk geregeld was. Ouders van nog jonge kinderen sloten voor hen een huwelijkscontract en daarmee was de verbintenis rechtsgeldig. Pas als de kinderen ouder waren, werd het huwelijk met een bruiloft geëffectueerd. Jozef was dus juridisch getrouwd, maar er had nog geen bruiloft plaatsgevonden. Ik kan me voorstellen dat hij naar de bruiloft heeft uitgezien en dan ontdekt hij, hoort hij misschien van Maria zelf, dat ze zwanger is. Hij kan gekrenkt en boos zijn. Hij kan de ouders en Maria aan het huwelijkscontract houden. Hij kan haar zelfs voor het gerecht brengen en dat zou tot een steniging van Maria kunnen leiden. Maar omdat hij rechtschapen was en haar niet in opspraak wilde brengen overwoog hij van haar te scheiden. Maar daarmee is de kwestie niet opgelost. Want Maria is zwanger en heel het dorp zal het zien. Mogen we de tekst misschien zo lezen dat Jozef haar wilde laten gaan naar elders…om haar de schande van een openlijke wegzending te besparen of nog erger.
De plaats die Jozef toebedeeld is moet hij gaandeweg ontdekken en hij kan niet ontrafelen wat er gebeurd is en te gebeuren staat. Wat Jozef ons vandaag te zeggen heeft met zijn houding en reactie op de boodschap van de engel is veel verstrekkender dan dat we hem wellicht een rol van secundaire betekenis toedichten of erger nog een naïeveling vinden. Matteüs noemt hem ‘rechtschapen’ dat wil zeggen: hij laat zich in dienst nemen door God zoals het ook met Maria gebeurde en dan als God zo rakelings nabij komt raakt hij weliswaar in verwarring maar laat zich leiden door zijn droom die verder reikt dat hij zelf zou kunnen waarmaken. Hij verzet zich niet tegen de voor hem onbegrijpelijke manier waarop Gods bekommernis met de mensen zich toont. Hij doet zoals hem gezegd wordt, maar in de gehoorzaamheid van een duister geloof. En ontwaakt uit de droom laat hij het woord van God zwaarder wegen dan zijn eigen vragen. Hij stelt niet absoluut van wat hij zelf voor mogelijk of onmogelijk houdt. Hij durft vertrouwvol te luisteren naar de Ander, naar God. Door te doen wat de engel hem ingeeft wordt hij een andere Jozef, hij wordt de Jozef van Gods dromen over zijn wereld.
Het kind moet de naam Immanuël gegeven worden: God-met -ons. God van alle mensen. Jezus -God redt. Hoe verfrissend is het om naar Jozef te kijken en te luisteren terwijl hij geen woord spreekt: de man van en in de stilte. De man in de schaduw. Van hem leren we hoe belangrijk en goeddoend het kan zijn stil te worden en in de schaduw te staan, in plaats van steeds het volle licht op te zoeken; en de eenvoudige te zijn, te worden. Om ons leven als mislukt te ervaren als we niet voortdurend in de schijnwerpers staan. In de stilte en in de schaduw krijg je oog voor wat je overstijgt, in wiens licht je mag en kunt leven. Misschien willen ook wij wel eens weglopen van de plaats die ons toebedeeld is in het leven, maar dan ontdek je plotseling als in een droom dat op deze wijze vandaag en in de komende dagen, in je leven, de geboorte plaatsvindt van Jezus Christus. Hij die persoonlijk redt is ook voor ieder van ons: Immanuël. Dat is Gods droom over ieder van ons.
Amen.
Br. R.