Broeders en zusters,
Christus Koning als een eigen feest is nog niet zo oud. Het is pas ingesteld in 1925. Andere liturgische feesten zijn veel ouder. Maar in die jaren ’20 van de vorige eeuw, in het vacuüm dat de Eerste Wereldoorlog had achtergelaten, als er alom de roep komt om een sterke man die weer orde in de chaos kan scheppen, en er de bereidheid en zelfs de behoefte groeit om fascistisch-quasi-religieus zo’n sterke man blind te volgen, acht de toenmalige Paus, Pius XI, het nodig daar een krachtig NEE tegenover te stellen: NEE! Chrístus, en Christus alléén, is de ware koning van tijd en eeuwigheid, en niets en niemand anders! Die specifieke ontstaanstijd van het feest van Christus Koning is intussen min of meer voorbij. Toch is het feest nog steeds actueel. Ook in onze huidige cultuur melden zich heersers – heel veel zelfs! – die met een onaantastbaar aura omgeven zijn. In onze huidige cultuur is elke mens zichzelf tot koning. Elke mens beslist zelf over de zin of zinloosheid van z’n leven: het absolute koninkrijk van het zelfstandige, zelfredzame individu. Ook hier moet een NEE tegen klinken: NEE: niet is iedere mens zichzelf tot maat, Christus is de maat van jouw leven; Christus, en Christus alleen, is de ware koning van jouw leven, en niet jij zelf!! Het gaat er niet om, wat er aan goeds zit in zelfstandigheid en zelfredzaamheid te ontkennen. Het gaat erom, het eenzijdige en overtrokkene, het ideologische en dus afgodische ervan te doorzien. Grote stukken van ons menszijn vallen hier buiten beeld: stukken die dieper in het geheim van het menszijn reiken dan zelfredzaamheid en onafhankelijkheid, stukken die openstaan voor het koninklijke van Christus, die ons tot hoogste en laatste maat is.
Het evangelie van vandaag tekent dat koninklijke van Christus verder uit. Drie keer wordt daar de gekruisigde Jesus tot zelfredzaamheid uitgedaagd. En drie keer gaat Jesus er niet op in. Eerst spotten de overheidspersonen: Anderen heeft Hij gered; laat Hij zichzelf eens redden als Hij de Uitverkorene van God is! Kort daarop voegen ook de soldaten Hem spottend toe: Als Gij de koning der Joden zijt, red dan uzelf! En tenslotte hoont een medegekruisigde moordenaar, die als de slechte moordenaar de geschiedenis in zal gaan: Zijt Gij niet de Messias? Red dan uzelf en ons! Driemaal diezelfde suggestie: red jezelf! Maar zelfredzaamheid en zelfstandigheid boeien God en Jesus helemaal niet. Die leven in een heel ander soort macht.
Jesus’ koninklijke macht leeft zich daarin uit, dat Hij koninklijk-absoluut overgegeven en afhankelijk kan en wil zijn van God zijn Vader, en volstrekt beschikbaar kan en wil zijn voor ons, zijn broeders en zusters. Jesus’ koningsmacht leeft zich daarin uit, dat Hij zichzelf helemaal niet wil redden of met zichzelf bezig is, maar juist reddeloos wil worden om ons te redden, onze reddeloze plaats wil innemen, opdat wij de zijne in de schoot van de Vader zouden kunnen innemen, dat Hij ten einde toe de weg van het offer en de zelfvergeten plaatsvervanging gaat. Jesus is bij machte enkel en alleen uit liefde leven. En dát is de echte macht, de goddelijke macht.
Jesus is daarin zozeer Heer en Meester, dat Hij ons graag deelname eraan gunt. Dat begint ermee, dat Hij ons in staat stelt te leven in steeds grotere afhankelijkheid van God, in steeds grotere overgave aan de Vader, en wij de enorme kracht en macht en vrijheid van de overgave gaan ontdekken; en dat wij onze menselijke zwakheden en kwalen en beperkingen en onmacht gaan liefhebben en aangrijpen als springplanken om je meer en meer over te geven aan God. En dat wij gaan ontdekken dat de zelfredzamen helemaal niet zo benijdenswaardig zijn, omdat ze weinig rafels, weinig kieren en gapingen en dus weinig springplanken hebben en moeilijker tot overgave zullen komen. Ja, de macht en de kracht van de overgave aan de Vader! Dát maakt ons – hoe zwak we ook zijn – tot krachtige en machtige mensen, tot vrije mensen, zó vrij, dat wij soms onszelf gaan vergeten en kunnen deelnemen aan Jesus’ plaatsvervangende liefde. Hoe dat eruit ziet? In plaats van een ander diens last dragen, bijvoorbeeld. Draag elkanders lasten, zo zult ge de wet van Christus vervullen, zegt Paulus in zijn Galatenbrief (6,2). Of ook: draag de smaad die eigenlijk een ander toekwam. Of: ruim andermans vuile was maar op. Of: ga in plaats van een ander voor God staan en echt voor die ander biddend instaan bij God. Welke vorm van plaatsvervangende liefde we ook kiezen, of op ons hart en op onze weg gelegd krijgen: het zal ons doen delen in het koninklijke van Christus. Hoe meer we leven in de overgave aan God, des te meer zal ons leven krachtig en vrij worden – kóninklijk worden.
Amen.
Br. M.