Broeders en zusters,
Het verhaal over Zacheüs is schilderachtig. Zacheüs, klein van gestalte, klimt – al is hij een gewichtig man: hoofd der belastingen – in een boom om over de mensenmenigte heen Jesus te kunnen zien. Maar niet wat hij doet is in dit verhaal beslissend, maar wat áán hem gebeurt. Er gebeurt aan hem een omkering: een omkering van perspectief, een omslag in zijn bewustzijn, een omvorming van zijn leven. Verschillende onderdelen in het verhaal willen dat onderlijnen, om ons te helpen zelf in die omkering mee te gaan.
Als Jesus langskomt en omhoog kijkt, en Zacheüs in de boom ziet, zegt Hij: Zacheüs, kom vlug naar beneden, want vandaag moet Ik in uw huis te gast zijn. Jesus noemt zich wel gast. Maar eenmaal als gast binnen, gedraagt Jesus zich niet als gast, past Hij zich niet aan. Het is andersom: Zacheüs gaat zich aanpassen aan Jesus, als was Jesus de eigenlijke gastheer. Zacheüs gooit zijn zonden van zich af, gooit zijn corruptie van zich af (waardoor hij in het toenmalige belastingsysteem zo’n rijke tollenaar was kunnen worden), wil teruggeven én – vierdubbel daarbovenuit – overvloedig méér geven, zoals Jesus zelf altijd overvloedig is; kortom: Zacheüs past zich aan aan Jesus, vormt zich naar Jesus. Jesus blijkt de eigenlijke gastheer: Hij neemt Zacheüs bij Zich op in Zijn levenskring en leefvorm.
Daarom wordt dit evangeliegedeelte vaak gelezen bij de inwijding van een kerk of bij de jaarlijkse herdenking daarvan. Wij bouwen met mensenhanden een kerkruimte, in de hoop dat de Heer bij ons te gast wil zijn. Maar door wát in die kerkruimte gebeurt, is Híj niet meer ònze gast, maar blijken wíj Zìjn gasten! In de Eucharistie brengen wij eerst ónze gaven aan, maar die breken open en worden omgevormd tot – omgekeerd – Zìjn gaven aan ons. En bij de communie nemen wij dan Zijn gaven in de gestalte van Brood en Wijn in ons op, en verteren die in ons lichaam, in ons wezen. En dan breekt nogmaals iets open: dan blijkt, dat niet zozeer wíj Hèm opnemen en verteren, als kracht voor onze levensweg, maar dat – omgekeerd – Híj òns opneemt en verteert! Hij neemt ons op in Zijn leefkring, vormt ons om tot Zijn mystiek Lichaam, tot Zijn leven! Dat wat Zacheüs overkwam, overkomt hier in de kerkruimte ook ons, maar dan sacramenteel en dus nog inniger.
Nóg een ander moment van omkering: Zacheüs wil Jesus zien, en als het ogenblik daar is, blijkt hij te wòrden gezien door Jesus, en dát blijkt het beslissende! Zachéüs zoekt Jèsus, maar het blijkt dat Jésus hèm al zocht: De Mensenzoon is immers gekomen om te ZOEKEN, en om te redden wat verloren was. Weer die omwisseling van perspectief: als wíj de Hèèr zoeken, breekt open dat de Héér òns al zoekt, breekt het inzicht open dat Hij ons al gezien en gevonden had en wij al gevonden wàren!, en dat ons – in de woorden van Jesus tot Zacheüs – heil ten deel is gevallen: heil in omvattende zin. Van dan af, vanaf die beslissende omkering van perspectief en van bewustzijn, láten wij ons zoeken en aanzien door de Heer, en láten wij ons vinden door de Heer, en láten wij ons opnemen en omvormen in Hem, en láten wij ons overvloedig weggeven méé in de beweging van Zijn overvloedig wegschenken van Zichzelf. Dat laatste is wel de markantste uitwerking van ons binnengehaald zijn in het heil, zoals bij Zacheüs dat vierdubbele teruggeven. Dat overvloedige is immers zó markant in hoe God handelt, hoe Jesus handelt! En dat gaat nu over in ons! Als wij overvloedige aandacht en zorg in ons laten opwekken en die doorgeven aan wie ze nodig hebben, of overvloedige gulheid, of overvloedige tijd (ook bijvoorbeeld in voortdurende voorbede), dan vloeit het heil al door ons heen, zoals door Zacheüs. Dan worden wij kleiner en wordt Christus in ons groter (cf. Joh. 3, 30). Dan is de omvorming in Christus al gaande: totdat eenmaal, in de woorden van de apostel Paulus (cf. Gal. 2, 20), niet wij meer leven, maar Christus in ons.
Amen.
br. M.