Josef, hoorden we, wilde Maria, zijn verloofde, niet in opspraak brengen en daarom dacht hij erover in stilte van haar te scheiden. Als Josef met veel ophef zou gaan scheiden, dan zou hij daarmee voor de buitenwereld duidelijk hebben gemaakt: Maria is wel zwanger, maar niet van mij; ze is mij ontrouw geweest en daarom scheid ik van haar. Zo zou de schuld bij Maria komen te liggen. Als hij echter in stilte van haar scheidt, dan lijkt het, dat Josef haar wel bezwangerd had, maar zijn verantwoordelijkheid niet neemt, er stilletjes tussenuit knijpt en haar, zwanger en wel, achterlaat. Dan zou de schuld op Josef lijken te vallen. Josef weet zeker: het kind in haar schoot is niet van mij. En toch kiest hij voor de weg om in stilte van Maria te scheiden en zo voor de buitenwereld de schuld op zichzelf te laden en Maria de ruimte te geven vrij verder te kunnen.
Nu kunnen we beter waarderen waarom het feest van Sint Josef midden in de Veertigdagentijd valt, bijna tegen de Goede Week aan. In de Goede Week immers gedenken we, hoe Jesus de schuld van anderen – ónze schuld – op Zich neemt en in de stilte van de dood wegdraagt, zodat er voor ons ruimte ontstaat vrij te leven als kinderen van God. Josef, man naar Gods hart, heeft affiniteit met de dingen Gods: met de schuld en de fouten en de tekortkomingen van anderen op zich laden en wegdragen, zodat die anderen levensruimte vinden en vrij kunnen uitgroeien tot kind van God.
Niet voor niets heeft onze abdij, en hebben vele abdijen, de heilige Josef als patroonheilige. Elke gemeenschap, en een contemplatieve, besloten, geclaustreerde gemeenschap nog meer, kan niet gedijen, als er geen broeders zijn die leven in de Josef-grondhouding, die de fouten en verzuimen en tekorten van anderen in de gemeenschap, die in een besloten gemeenschap onvermijdelijk ‘genadeloos’ aan het licht treden, – die die fouten, verzuimen en tekorten niet kritiseren en niet overbelichten, maar juist stilletjes op zich nemen, de verantwoordelijkheid op zich laden, en als het ware achter de schermen, ongezien, zelf opknappen wat anderen laten liggen. Zodat er voor iedereen in de gemeenschap, ook voor de zwaksten of de slordigsten of de meest chaotischen, levensruimte ontstaat, en ook zij vrij kunnen uitgroeien tot kind van God.
Die Josef-grondhouding kan ook doorwerken in het contemplatieve gebedsleven. Monniken worden vaak gevraagd om voor iets of iemand te bidden. En dat is mooi en dankbaar werk, ook al daarom, omdat er een stukje erkenning in ligt voor ons monniken en onze gebedsroeping. Maar het is minstens zo mooi – maar dan wel zonder de bevestiging van de erkenning! – ongevraagd en ongeweten voor mensen en hun noden te bidden. Er komt de laatste tijd vaker in onze abdijkerk op zondagen een misintentie langs: Voor die overledenen voor wie niemand meer bidt. Dat is nou echt een misintentie vanuit die Josef-grondhouding. Of, in dezelfde lijn: biddend bij God instaan voor mensen die daar niet om gevraagd hebben, en die dat ook helemaal niet belangrijk vinden en zelf leven in een volstrekte biddeloosheid. Dat fundamentele en dramatische verzuim dan stil aanvullen en ‘oplossen’. Zulk een bidden is werkelijk voorbede-op-de-achtergrond. Mogen wij, mét de heilige Joseph, vertrouwd raken met de gebedsgeheimen op de achtergrond. –
Amen.
br. M.