De evangelielezingen van de afgelopen zondagen kennen een duidelijke opbouw. Twee weken geleden hoorden we de Bergrede. Negen keer sprak Jezus het ‘zalig’ uit. Zalig de treurenden, de zachtmoedigen en zij die barmhartig zijn; zij zijn zalig in de ogen van Jezus. Vorige week riep Jezus zijn leerlingen in aansluiting op de Bergrede op om zout en licht te zijn.
Ook het evangelie dat we hoorden bouwt voort op de zaligsprekingen van twee weken geleden. Het grote ideaal van de Farizeeën was gerechtigheid. Jezus haalt dat in het evangelie ook aan. We hebben misschien de neiging om de Farizeeën al snel als tegenspelers van Jezus te zien, maar we moeten ons realiseren dat hun oproep oprecht was. Ze probeerden gerecht, heilig te leven in de ogen van God, te leven vanuit het Verbond met Hem. Ook voor zijn tijd doet Jezus daarom een stevige uitspraak. Jezus roept zijn volgelingen op om de heiligheid van de Farizeeën te overtreffen, nóg heiliger.
De oude wet zegt: gij zult geen echtbreuk plegen, maar Jezus zegt nu: alleen maar lonken naar een mooie vrouw of man is al even erg.
De oude wet zegt: gij zult niet doden. Maar Jezus zegt nu: alleen maar boos zijn op iemand is al even erg.
En als derde: de oude wet zegt: gij zult geen valse eed doen. Maar Jezus zegt nu: gij zult helemaal geen eden doen. Ja is ja en nee is nee. En dat is genoeg.
Deze oproep van Jezus kan ons net als zijn leerlingen en de joden van zijn tijd het gevoel geven dat we worden overvraagd. En natuurlijk geldt dat Jezus in zekere zin de taal van het oude Oosten spreekt: spreuken en parabels, beeldspraak na beeldspraak. Maar wat Jezus wil benadrukken is de totaliteit en het volledig nieuwe van het gebod van de liefde, het leven vanuit een nieuwe geest. Niet meer de vraag naar de verplichting en de begrenzing telt, maar die van de nieuwe mens. Niemand doden en geen echtbreuk is een ondergrens, een basis. Als nieuwe mensen in Jezus’ naam moeten we nog meer doen dan dat. Niet lonken en niet boos zijn. Deze oproep van Jezus kan alleen verstaan worden vanuit de liefde en misschien helpt dit voorbeeld uit mijn eigen leven. Bij de bespreking van een uitvaart sprak ik met een mevrouw die haar man plotseling dood in bed had aangetroffen. Naast de schok was er nog iets anders. Maar bij de eerste bespreking geen woord erover. Maar bij een volgend bezoek begon ze erover te vertellen. Op die fatale ochtend was ze uit ergernis al vroeg opgestaan. Ze had haar man gevraagd eindelijk eens het halletje op te ruimen en de restanten van een kleine verbouwing af te voeren. Het kwam er maar niet van en deze maandag zo had hij gezegd wil ik uitslapen en is mijn kaartmiddag: dus ook niet. Die maandag stampend de trap naar beneden en de deuren harder dicht dan nodig. Na een half uur was het ontbijt klaar en had ze geroepen. Geen antwoord. “Kom je nou eindelijk”. Geen reactie. En toen: “Luie egoïst” en toen was ze naar boven gegaan en vond haar man dood. Ze voelde zich slecht en schuldig. Wat zou hij nog gehoord hebben: haar stampvoetend naar beneden gaan? Zou hij het ‘egoïst’ nog opgevangen hebben, misschien in zijn onderbewust zijn? Ze waren 38 jaar getrouwd, verliefd geweest, en soms wat verwijderd van elkaar maar lief en leed gedeeld, ze hadden elkaar telkens weer gevonden, goede en kwade dagen meegemaakt. En nu was hun verbond geëindigd in boze woorden.
En de tranen kwamen. De vrouw had haar man niet gedood en ook geen echtbreuk gepleegd noch een valse gelofte gedaan. Maar het boos zijn, de woorden en de ergernis voelden bijna even zwaar. Vooral omdat ze geen recht deden aan de liefde die er 38 jaren was geweest. We verstaan Jezus verkeerd als we denken dat Hij deze verdrietige vrouw die spijt heeft over haar woorden aan de verkeerde kant van de streep wil plaatsen. Jezus ergert zich aan zulke visies. Want dan maken we zelf opnieuw een wet in beton gegoten die liefdeloos is. En dat is precies waar Jezus zich tegen verzet. Want kan een toevallige gebeurtenis en een enkel scheldwoord de verhouding van 38 jaar samenzijn teniet doen? Haar goedheid lag toch in haar gezindheid, in haar liefde voor haar man? Als deze vrouw die haar man op die maandagochtend dood vond, in plaats van egoïst ‘lieverd’ had geroepen, dan was zij niet beter of slechter geweest. En als zij géén goede vrouw was geweest, had een laatste lieve uitroep daar niets aan veranderd!
Je moet niet naar de uiterlijkheden kijken, maar naar de gezindheid. Niet de daad maakt de zonde maar het hart. Wat Jezus tracht is ons meer volwassen te maken in ons geloof. Niet de uiterlijke daden en woorden bepalen wat zonde is, maar de bedoelingen die eraan ten grondslag liggen. Als onze bedoelingen en intenties zuiver zijn heeft dat als gevolg dat we gerecht -heilig – met elkaar omgaan, zoals we bidden in psalm 85: dan kussen gerechtigheid en vrede elkaar. Dat is de kant die God in Jezus met ons op wil.
Br. R.