Broeders en zusters.
Er zijn twee woorden in de Nederlandse taal die mooi, maar ook paradoxaal zijn, en ook veel van ons geloofsleven verwoorden. Het eerste woord is: volledig. Twee schijnbaar aan elkaar tegengestelde begrippen staan hier tegenover elkaar, en vormen toch samen dat ene woord. Vol natuurlijk en leeg of ledig. Laten we dat woord eens iets uitzeggen over Jezus die aan het woord was in het evangelie.
Die bidder, Jezus zelf, is vol van Zijn Vader en ledig van Zichzelf. Hij ontvangt zichzelf uit de hand van die Vader met een dankbaarheid en een beschikbaarheid die wij ons niet kunnen voorstellen. Alles wat van buitenaf op Hem afkomt spreekt voor Jezus van Zijn Vader: Hij onderscheidt de taal die God tot Hem spreekt in alle gebeurtenissen, gaven en ontmoetingen. Jezus onderkent Gods wil en beantwoordt die met een innerlijke vrijheid die niemand ooit vóór of na Hem had. Vol was Jezus van Zijn levensgeheim, Zijn Vader, en leeg aan wat ver en vreemd was voor die ‘Abba’ van Hem. Geen onbenutte kansen of mogelijkheden om God lief te hebben liet Jezus liggen.
Deze Jezus bidt, als Hij weet dat Zijn ‘uur’ om de wereld te verlaten, gekomen is: ‘Gij, Vader, verheerlijk Mij thans bij uzelf en geef Mij de heerlijkheid, die Ik bij U had eer de wereld bestond’. Vóórdat de wereld er was, wás Hij er al. Vol-ledig is Jezus: vol-ledig God en vol-ledig mens. En ja: Hij bidt. Het leven van de Zoon laat zich omschrijven als één liefdesdialoog met de Vader. Maar dat maakt het geheim van Vader en Zoon alleen maar groter, niet kleiner. Hoe meer je er van begrijpt: hoe geheimvoller het allemaal wordt. Over paradoxen gesproken! Wie zal bijvoorbeeld zeggen welke rol de innerlijke stilte in Jezus’ bidden gespeeld heeft? Je kunt wel speculeren dat die stilte ruimschoots present was, maar je wéét het gewoon niet.
De liefde tussen Vader en Zoon is de kern van ons geloof. Op dat fundament moeten de mensen voortbouwen. En dan komen we meteen aan het tweede woord dat zoveel zegt over wie en wat wij mensen en God zijn. Dat tweede woord is het woord armzalig. Ook hier weer die tegenstelling: arm en zalig. Het woord heeft vaak een negatieve betekenis, maar we zouden even voorbij moeten zien aan die ongunstige context en het woord eens op zich moeten nemen. Arm-zalig dus.
Mensen zijn namelijk fundamenteel arm, al willen ze dat lang niet altijd voor waar aannemen. Ze hebben een enorme nood aan God of aan liefde en zijn daarvoor afhankelijk van anderen die al evenzeer met een vrije wil en beperkte mogelijkheden begiftigd zijn als zijzelf. Alleen voor God geldt dat niet: die is wél helemaal vrij om altijd te willen beminnen en die zit, om zo te zeggen, ook heel wat ruimer in Zijn mogelijkheden. Daarom treffen we de leerlingen, samen met de vrouwen, de broeders en Maria, in de eerste lezing ook aan in gebed, als ze in de bovenzaal in Jeruzalem bijeen zijn. (Hand. 1,12-14) Net als Jezus zelf die bidt in het evangelie. Het gebed is de geëigende houding en activiteit van de arme.
De arme houdt het uit in zijn afhankelijkheid; hij weet dat een zekere armoede of gemis een vast gegeven is waar hij niet omheen kan. In diezelfde armoede schuilt namelijk ook meteen zijn zaligheid of rijkdom. Jezus gebruikt het woord ‘armzalig’ vrijwel letterlijk zelf, als Hij in de Bergrede de armen zalig prijst: ‘Zalig de armen van geest, want aan hen behoort het Rijk der hemelen’. (Mt. 5,3)
Zalig de arme. Zalig is het arm te zijn! Maar makkelijk is het niet. Want het veronderstelt wél iets. Jezelf in al je schamelheid kunnen bezien. Hoe weinig je doet en kunt. En de waarheid daarvan is wel degelijk ook bitter. Doordrenkt van zwakheid als je bent. Is dat overdreven?? Ons geweten: is dat wel genoeg gevormd? Durven wij onszelf wel eerlijk en oprecht onder ogen te komen? En dan ook God nog eens onder ogen te komen? Geen onbelangrijke vragen zijn dat! Jezus prijst die arme mens zalig, want Hij weet hoe God zich vol-ledig over die mens zal ontfermen. Amen.
Br. J.