In het Missaal staan twee prefaties voor het feest van alle heiligen, en beide zijn pareltjes. God dankend, wijzen ze erop dat de heiligen voorbeelden zijn, en voorsprekers, maar allereerst dat de heiligen ons Gods heerlijkheid en liefde openbaren. De ene prefatie stelt: Gíj wordt geprézen in uw heiligen: als Gij hun verdiensten bekroont, bekroont Gij uw eigen gaven. En de andere prefatie: Door het wonderbaar getuigenis van uw heiligen schenkt Gij uw kerk voortdurend nieuwe levenskracht en geeft Gij ons een overtuigend bewijs van uw liefde. Wij vereren de heiligen, om Gods genade in hen te prijzen en God in hen te verheerlijken! Zeker: iedere mens is, in de woorden van de grote filosoof Emmanuel Kant, doel in zichzelf; een mens mag dus nooit middel zijn tot wat dan ook. Dat is de basis van alle ethiek en alle mensenrechten. En zeker: de mens, ook de heilige, is geen middel opdat God zou verheerlijkt worden. Maar het grootste van de mens is, dat hij zichzelf uit handen kan geven en zich overgeven aan God en dan zijn eigenlijke intrinsieke doel vindt. Een overgave die, gelukkig verre van vaag quasi-verheven, juist heel concreet en nabij kan worden door onze overgave aan Jesus, die ons dan binnentrekt in Zijn overgave aan de Vader.
In onze overgave (óók in de overgave van onze zonden en wonden, óók in de overgave van onze kleinheden en onvolkomenheden!) – in onze overgave stijgen wij boven onszelf uit en ontstaat er een wonderlijke weggegeven lege, open ruimte, om zo te zeggen een ‘over-ruimte’, waarin de Heer gaan werken in ons en aan ons en met ons, en waarin Gods gaven gaan glanzen en schitteren en waarin Gods Zélfgave gaat glanzen en schitteren, – Gods Zélfgave die ons in een innige verbondsliefde meetrekt. In de heiligen gebeurt dat op uitvergrote wijze, en dus ook fascinerend en wervend. Anders gezegd: in de heiligen gebeurt dat, als toegift, ook volop missionair.
Wat is de eerste werking van God zo gauw er door onze overgave een weggegeven lege, open ruimte, een ‘over-ruimte’ ontstaat? Wat is de eerste overtuigende schittering van Gods gaven en Gods Zélfgave? Van dat gebeuren hebben we doorgaans een misleidende verwachting. Maar het evangelie van Allerheiligen: de Zaligsprekingen uit Jesus’ Bergrede, wijst de weg. Die Zaligsprekingen gaan veelal uit van omstandigheden die ons leeg knijpen en daarmee meer open en beschikbaar maken: armoede, ook armoede van geest; droefheid; honger en dorst, ook honger en dorst naar de gerechtigheid; niet begrepen of gewaardeerd worden, beschimping, laster. Het is christelijke heiligheids-scholing daarin te durven staan en volharden, in plaats van ons met van alles en nog wat vol te proppen. Het is christelijke heiligheids-scholing te ontdekken dat het juist zalig is, als God ons nóg armer van geest maakt, en nóg hongeriger en dorstiger, en nóg verlangender, en nóg zuiverder, en nóg vrediger, óók in tegenslag en óók als bevestiging uitblijft. Dat zijn alle grote, zalige genadewerkingen, die ons steeds verder uitgraven en uitrekken en naar God uitstrekken, en zo steeds indringender en schitterender de wonderlijke belofte onthullen, dat God werkelijk Zichzélf helemààl wil geven aan ons en Hij ons dus héél wijd móet uitrekken en héél diep móet uitgraven. Ongemerkt glijdt een mensenleven zo de heiligheid in. Ongemerkt voor die mens zelf. Maar overtuigend voor anderen. En tot lof van de heerlijkheid van Gods genade! – Amen.
Br. M.