Broeders en zusters,
Met het nieuwe jaar is tegelijk een nieuwe maand begonnen: januari. Die maand is genoemd naar de oude Romeinse godheid Janus. Januari was de maand van Janus. En Janus was de god van de deuren en stadspoorten, letterlijk: van de doorgang. Omdat hij zowel naar de ene als naar de andere kant van de doorgang moest kunnen kijken, had hij aan beide kanten van zijn hoofd een gezicht. Daarom de nog steeds bekende uitdrukking een Januskop voor iemand met twee gezichten. Dat heeft bij ons nu een ongunstige betekenis: die persoon laat nu eens het ene gezicht en dan weer het andere gezicht zien, is onvoorspelbaar of onoprecht. Maar in de oudheid kleefde er geen negatieve connotatie aan de godheid Janus met zijn twee gezichten. Hij moest eenvoudigweg beide kanten van de doorgang kunnen overzien en bewaken. Ook de doorgang van het verleden naar de toekomst. Daarom valt de maand van Janus, januari, samen met de doorgang naar het nieuwe jaar, de doorgang naar de nieuwe lenging van de dagen na de winterse zonnewende. Opdat ook die doorgang onder de hoede van de godheid goed zou verlopen.
Wie goed toeziet, zal herkennen dat hier een heidense tijdsopvatting en tijdsbeleving aan de orde is. En omdat we allemaal, ook al zijn we christenen, nog wel heidense oerlagen in onszelf hebben, zullen we die heidense tijdsopvatting en tijdsbeleving ook nog wel ergens in onszelf kunnen terugvinden. Tijd is hier een doorgang; een doorgang van gisteren naar morgen, van verleden naar toekomst; een aanhaken en doorgeven van het ene moment aan het andere. Dat is tijd natuurlijk óók. Maar als christen ligt onze prioriteit in het NU. Dat NU is namelijk niet domweg enkel de doorgang van verleden naar toekomst, van gisteren naar morgen. Dat mag de tijdsbeleving geweest zijn bij de oude Romeinen met hun Janus-god. Christenen mogen leven in een heel andere tijdsbeleving. Paulus in zijn Brief aan de Galaten (4, 4) noemt dat: leven in de volheid van de tijd; de volheid van de tijd, die met Christus’ geboorte is aangebroken, waardoor God ongehoord en rakelings nabij komt. Nú mogen wij ademen en leven en geloven in die volheid, in die nabijheid, dag aan dag in Gods hand en aan Gods hand en uit Gods hand; nú mogen en moeten wij doen wat uit Zijn hand onze hand te doen gegeven wordt, én dat meteen ook weer afgeven aan God, aan Gods voorzienigheid. Dát heeft prioriteit, dát is onze eerste waarheid. Leven als kinderen van de Vader. Niet naïef of kinderlijk of onnozel, niet blind voor de geweldige problemen en spanningen van dit ogenblik, maar dankbaar, vertrouwvol, overgegeven, en dus beschikbaar. God is immers in Jesus mét ons, de Emmanuel, de God-met-ons bij uitstek, en wij kunnen en mogen dus elk ogenblijk met Hem zijn: dát is voor dit ogenblik, en voor elk ogenblik, het belangrijkste. Daarom leert Jesus in het Onze Vader ook bidden: geef ons héden ons dágelijks brood. En dát gebed verhoort onze hemelse Vader – en wel ook weer dagelijks, door precies voor vandaag te geven wat Hij voor ons vandaag nodig acht, opdat we morgen weer opnieuw zouden vragen en ontvangen.
Zo heeft ook Maria geleefd, en zo leeft ze voort in de hemel, als onze moeder en voorspreekster. Eindeloos open en beschikbaar in de volle breedte, en juist daarom totaal beschikbaar voor het heel concrete hier en nu: toen al in Nazareth bij de boodschap van de engel, en in de stal van Bethlehem voor wat de herders haar aan het hart legden, en ook, vanuit de hemel, voor wat nu haar in het oor wordt gefluisterd en aan het hart wordt gelegd. Het meest bekende en meest gebeden gebed tot Maria, het Wees Gegroet, speelt dan ook heel precies dáárop in: Heilige Maria, Moeder van God, bid voor ons zondaars, nu (NU!) en in het uur van onze dood.
Zo mogen ook wij, alle dagen van dit nieuwe jaar, dag aan dag leven met de Emmanuël, God-met-ons, uit de hand van de Vader: eindeloos open en beschikbaar in de volle breedte, en juist daarom totaal beschikbaar voor het heel concrete hier en nu. Dát is voor nu, voor dit ogenblik, en voor elk ogenblik, het eerste en het belangrijkste.
Ik wens u graag een zalig Nieuwjaar, vol van zulke ogenblikken en zulke dagen.
Br. M.