De eerste aanwezigen bij de pasgeboren Jesus, de eerst aanwezigen bij de kribbe in de stal bij Bethlehem, waren volgens de traditie, door de profeet Jesaja eeuwen daarvoor al ingezet, de os en de ezel. De os en de ezel zijn lastdieren; bij de os is dat zelfs in zijn vlees ingeschreven. Veelzeggend dat juist zij, de lastendragers, de eerste aanwezigen zijn bij de pasgeboren Jesus! Als 30 jaar later Jesus verkondigend en genezend zal rondtrekken door Palestina, dan zullen weer diegenen vooraan staan die de lasten van het leven dragen. Vooral de blinden en de lammen, de doven en de stommen. En dat als een spiegel voor óns. Zij staan daar voor óns. Om óns in te prenten: ook wij zijn als blind en lam, als doof en stom, al hebben we het vaak niet eens in de gaten.
Op het eerste gezicht niet het geëigende thema voor Kerstmis! Maar zoals licht juist in het duister des te intenser schijnt, zo kan de vreugde van de verlossing des te krachtiger opspringen tegen de achtergrond van de lasten waaronder we gebukt gaan. Het evangelie van kerstmorgen maakt, om te beginnen, ons dan ook bewust van onze doofheid, van de last van onze innerlijke doofheid. We hoorden: het eerste en beslissende aan de binnenkant van ons bestaan is dat wij aangesprokenen zijn, aangesprokenen door het Woord dat bij God is en dat God is. Een aangesproken zijn dat samenvalt met ons schepsel zijn, daar waar wij uit Gods scheppende hand voortkomen. De mens is er niet eerst, en vervolgens wordt hij of zij aangesproken door het Woord van God. Bestaan IS aangesproken zijn door God. En God wacht op ons antwoord, zodat er een dialoog ontstaat. Maar wij zijn doven. En misschien wíllen we ook niet horen omdat we zelf als eerste en als laatste aan het woord willen zijn. Hoe dan ook, ons leven wordt geen ántwoord aan God en het komt niet tot een dialoog met God. Zo ontstaat de tragiek van ons bestaan. Omdat wij aan de buitenkant van onszelf leven, naar buiten gekeerd, naar buiten uitgeschud, zijn wij doof van binnen en vervreemd van ons diepste wezen van een door God aangesprokene te zijn. En door deze doofheid zijn wij als lammen geworden: we strompelen richtingloos voort en maken geen voortgang. – Dat krijgen wij door het evangelie van kerstdag op ons bord gelegd. Zware kost!
Maar nu komt het! God wil héél ver gaan om ons te genezen en weer op het pad van de dialoog te krijgen. Hij gebruikt niets minder dan een verbijsterende schokmethode: God past zich aan aan ons leven aan de buitenkant van onszelf, en komt ons nu ook (middellijk-onmiddellijk) concreet langs onze buitenkant aanspreken. Dát is het wat wij vandaag en elk jaar met Kerstmis vieren: dat in Jesus, in het Kind geboren uit Maria, gewikkeld in doeken, liggend in een kribbe in een stal bij Bethlehem, – dat in Jesus Gods Woord dat bij God is en dat God is, mens wordt en op ons toekomt om nu tegelijk diep van binnen én van buiten ons aan te spreken. In de woorden van het evangelie van vandaag: Het Woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond.
Nu kan de dialoog die niet op gang kwam aan de binnenkant van ons wezen, eenvoudig op gang komen aan onze buitenkant, in ons concrete leven, en vandaaruit ook de diepe dialoog aan de binnenkant van ons wezen wekken. Want nu hebben we Jesus’ woorden, nu kunnen we Jesus achterna gaan. En nu kunnen we Jesus, het mensgeworden Woord van de Vader dat bij God is en dat God is, eenvoudig herkennen in concrete mensen om ons heen, vooral in de zijnen in nood. Nu kunnen wij concreet antwoord worden. Zodat doorheen ons concrete leven eindelijk de dialoog met God op gang komt. Dat die dialoog zou lukken, daar is God wonderlijk veel aan gelegen. Daarom zijn schokmethode om mens te worden. En, nóg wonderlijker: Hij koppelt er ook nog een ongehoorde belofte aan vast: als we genezen zijn van onze doofheid, als we eindelijk Hem concreet antwoord geven en in concrete ontmoetingen met mensen de dialoog met Hem aangaan, dan zal die dialoog openbreken en binnenleiden in de dialoog die van eeuwigheid is in God zelf. Dat is precies het perspectief, de belofte waar het verheven evangelie van vanmorgen op uitloopt, om ook die op ons kerstbord te leggen: opgenomen worden in de dialoog tussen de Vader en het Woord dat bij God is, de dialoog tussen de Vader en de eniggeboren Zoon in de schoot van God, de dialoog tussen Jesus en Abba, zijn Vader. Nu al op de wijze van voorproefjes hier op aarde, en eens voorgoed voorbij de tijden. En Kerstmis, de menswording van Gods Woord, is het scharnier!
Ik wens u graag een zalig Kerstfeest, – een Kerstfeest vol van dialoog, vol van díe dialoog.
Br. M.